Op zaterdag 7 februari 2009 is de Willy van Heumenprijs voor het eerst uitgereikt en wel aan prof. dr. T.J.W. Huizinga voor het door hem en zijn team van het Leids Universitair Medisch Centrum samen met TNO ontwikkelde in-vitromodel voor onderzoek en behandeling van reumatische aandoeningen.
De Raad van Advies van de stichting onderbouwde de nominatie voor de prijs als volgt:
“Reumatische aandoeningen zijn aandoeningen van het bewegingsapparaat. Bij artrose en reumatischeartritis is het kraakbeen dat het uiteinde van de botten bekleedt aangetast. Voor het bestuderen van de oorzaak en behandeling van deze aandoeningen wordt nog frequent gebruik gemaakt van diermodellen. Zo wordt bijvoorbeeld reumatische artritis bij dieren geïnduceerd door behandeling met adjuvant. Dit gaat gepaard met aanzienlijk ongerief voor de dieren. Er is dan ook dringend behoefte aan een geschikt in-vitromodel voor het bestuderen van de pathogenese van deze aandoeningen en voor het testen van nieuwe geneesmiddelen.
De onderzoeksgroep van prof. Huizinga is erin geslaagd om met behulp van chondrocyten uit het kraakbeen van runderpoten (slachtafval) op kraakbeen gelijkend weefsel in vitro te laten groeien en dit te gebruiken als matrix voor (humane) synoviocyten. Met dit nieuwe model kan de interactie tussen synoviocyten en chondrocyten worden bestudeerd en de rol die deze interactie speelt bij de afbraak van het kraakbeen en dus bij de pathogenese van reumatische artritis en artrose. Met behulp van dit model is aangetoond dat bij het ontstaan van beide aandoeningen receptoren voor glyceringsproducten een rol spelen. Dit model wordt momenteel op verschillende plaatsen gebruikt voor het nader bestuderen van de pathogenese en van nieuwe therapieën ter behandeling van de afbraak van kraakbeen.
Prof. Huizinga is leider van een gerenommeerde onderzoeksgroep op het gebied van reumaonderzoek. Hij heeft het initiatief genomen tot dit onderzoek en heeft met zijn medewerkers tijd en energie gestoken in het ontwikkelen van dit alternatief. Bij het initiëren van dit onderzoek speelden naast wetenschappelijke ook dier-ethische motieven een belangrijke rol. Het onderzoek is degelijk opgezet en uitgevoerd en heeft geleid tot een 7-tal publicaties in internationale wetenschappelijke tijdschriften. Toekenning van de prijs heeft een belangrijke positieve uitstraling naar het medisch-biologisch onderzoeksveld.”
De prijsuitreiking geschiedde door Drs. Henk Jan Ormel, lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, tijdens de te Utrecht in het Jaarbeursgebouw gehouden publieksdag van het 3V Symposium “Looking into the Crystal Ball: The laboratory animal in a changing world”.
Na de uitreiking gaf prof. Huizinga in een korte lezing een uiteenzetting van het bekroonde onderzoeksmodel.
Over de besteding van de geldprijs (€ 25.000) heeft prof. Huizinga het stichtingsbestuur naderhand het volgende medegedeeld:
“Reumatische aandoeningen zijn ziekten die zich primair in de gewrichten manifesteren. Een gewricht is de verbinding tussen twee botten. Die botten zijn bekleed met kussentjes van kraakbeen en de binnenzijde van het gewrichtskapsel is bekleed met weefsel dat olie maakt waardoor het gewricht soepel scharniert (synoviaal weefsel). Bij ziekten zoals reumatoïde artritis en osteoartritis is zowel het synoviale weefsel als het kraakbeen aangedaan. Bij het ontwikkelen en uittesten van medicamenten worden nog veel diermodellen van gewrichtsontsteking gebruikt.
Met behulp van de Willy van Heumenprijs zijn experimenten gedaan waarbij kweken van menselijk kraakbeen en synoviaal weefsel zijn gebruikt. Hierbij was te zien dat synoviaal weefsel van patiënten met osteoartritis in staat is meer schade aan kraakbeen te veroorzaken dan synoviaal weefsel van gezonde mensen. Dit is een belangrijke constatering, omdat het hiermee mogelijk is om in een proefopzet medicamenten uit te testen die dit proces kunnen remmen.
Het is de hoop van ons team dat nieuwe medicamenten in de toekomst eerst in een dergelijk systeem volledig zullen worden uitgetest, alvorens er onderzoek met proefdieren gedaan zal worden. Aanvankelijk werden de experimenten verricht met kraakbeen van runderen, dat als afvalproduct van slagerijen kwam, doch inmiddels is het ook gelukt om kweken op te zetten waarbij zowel menselijk kraakbeen als menselijk synoviaal weefsel (verzameld als afval bij mensen die een nieuwe heup of knie krijgen) gebruikt wordt, zodat een geheel menselijk systeem gemaakt is.”